วันจันทร์ที่ 30 มกราคม 2555 www.jiewfudao.com
ไผฟาง(牌坊) ไผโหลว(牌楼)
ชาวจีนเรียกซุ้มประตูจีนว่า ไผฟาง(牌坊) หรือที่เรียกกันย่อ ๆ ว่า ฟาง(坊) และยังมีการเรียกอีกแบบหนึ่งว่า ไผโหลว(牌楼) ข้อแตกต่างระหว่าง "ไผฟาง" กับ "ไผโหลว" นั้นมีอยู่เพียงเล็กน้อย คือ "ไผฟาง" จะเป็นซุ้มประตูที่ไม่มี ส่วนของค้ำยัน(โต่วกง) เป็นส่วนหนึ่งของซุ้มประตู ทำให้ลักษณะของไผโหลวมีความวิจิตรจนแลดูคล้อยหอสูงหลายชั้นบนซุ้มประตู
ลักษณะของซุ้มประตูจะเป็นประตูที่ไร้บานประตูและปราศจากกำแพง แต่จะสร้างเป็นช่องทางเข้าที่สามารถเดินลอดผ่านได้ โดยมากแล้วจะนิยมสร้างช่องทางผ่านใต้ซุ้มประตูเป็นเลขคี่ คือซุ้มประตูแบบช่องเดียว, สามช่อง และห้าช่อง ประกอบสร้างเป็นเสาสูงในแนวตั้งขึ้นสู่ด้านบน ส่วนบริเวณด้านบนจะแกะสลักเป็นแนวนอนและตกแต่งอย่างสวยงามตามแบบอย่างสถาปัตยกรรมจีน และที่ขาดไม่ได้เลยนั้นก็คือ หลังคาจะเป็นแบบทรงหลังจีนแผ่กว้างคล้ายดั่งรัศมี และบนนั้นจะประดับป้ายอักษรบ่งบอกที่มาและความหมายของซุ้มประตูดังกล่าว
ซุ้มประตูโดรณะ(Torana)
ประวัติที่มาของซุ้มประตูจีน มาจากอิทธิพลจากอินเดีย นั่นก็คือ ซุ้มประตูโดรณะ(Torana) ประตูโดรณะจะตั้งอยู่หน้าสถูปสาญจี สร้างโดยพระเจ้าอโศกมหาราช ในสมัยโมริยะ(เมารยะ) เมื่อประมาณ 2000 ปีล่วงมาแล้ว ประตูแห่งนี้เปรียบเสมือนประตูแห่งความศักดิ์สิทธิ์ ตั้งอยู่ ณ สี่ทิศล้อมรอบสถูปสาญจีตกแต่งประดับด้วยลวดลายสัญลักษณ์ทางพระพุทธศาสนาอย่างงดงาม ภายหลังเมื่อจีนได้รับเอาพระพุทธศาสนา จึงได้มีการดัดแปลงสร้างซุ้มประตูไว้หน้าสถานที่สำคัญ ๆ เพื่อใช้เป็นดั่งอนุสรณ์รำลึกถึงสถานที่นั้น โดยมีหลักฐานย้อนหลังไปถึงสมัยราชวงศ์ฮั่น ซึ่งตอนนั้นเรียกซุ้มประตูในลักษณะนี้ว่า เชวีย(阙)
อูโถวเหมิน (乌头门)
ต่อมาในสมัยหนานเป่ยเฉา (ราชวงศ์เหนือ-ใต้) เรียกกันว่า เปี่ยว(标) สมัยราชวงศ์ถัง เรียกว่า อูโถวเหมิน (乌头门) และในสมัยราชวงศ์ซ่งเรียกกันว่า หลิงซิงเหมิน(棂星门) จนกระทั่งถึงปัจจุบันจึงเปลี่ยนมาเรียกว่า ไผฟาง(牌坊)และไผโหลว(牌楼)
หลิงซิงเหมิน(棂星门)
สิ่งที่น่าสนใจเกี่ยวกับการเรียกซุ้มประตูจีนที่มีความแตกต่างกันนั้น คำว่า ฟาง(坊) ในสมัยโบราณ หมายถึง การแบ่งพื้นที่อาณาเขตด้วยกำแพงหรือรั้วกัน มีความหมายในการกำหนดพื้นที่ที่ครอบครองและใช้ป้องกันภัย ในขณะที่สมัยราชวงศ์ถังเรียกว่า อูโถวเหมิน มีความหมายว่า ประตูยอดปลายดำ เพราะในสมัยราชวงศ์ถังจะมีการระบายสีบนส่วนด้านบนซุ้มประตูด้วยสีดำเป็นหลัก ส่วนคำว่า หลิงซิงเหมิน ในสมัยราชวงศ์ซ่ง หมายถึง ช่องประตูดวงดาว ทั้งหมดนี้ต่างบ่งบอกถึงจิตนาการและแบบอย่างของคตินิยมของชาวจีนต่างยุคต่างสมัยและต่างการเรียกหา
การสร้างซุ้มประตูจีน หากเป็นแบบช่องทางเข้าเพียงช่องเดียว จะมีเสาอยู่ทั้งสองด้านขนาบข้างเพื่อรองรับน้ำหนักบริเวณหลังคาหอด้านบน แต่ที่เป็นที่นิยมมากกว่านั้น ได้แก่ ซุ้มประตูแบบสามช่อง ซึ่งจะมีเสาอยู่ด้วยกันสี่ต้น โดยบริเวณช่องกลางจะสูงสง่าที่สุด ส่วนด้านข้างทางซ้ายขวาจะมีขนาดลดหลั่นลงมา และมีลักษณะสมมาตรทางซ้ายและขวาของซุ้มประตู ส่วนซุ้มประตูจีนที่มีขนาดใหญ่ที่สุดนั้น จะเป็นซุ้มประตูแบบห้าช่อง ซึ่งประกอบไปด้วยเสาทั้งหมดหกต้น เป็นลักษณะซุ้มประตูจีนที่มีความงดงามอลังการและภูมิฐานมากที่สุด ส่วนใหญ่การจะสร้างซุ้มประตูแบบห้าช่องนั้น จะต้องมีพื้นที่ที่กว้างขวาง จึงจะมีความโดดเด่นเป็นสง่า
ในทางสถาปัตยกรรมจีน ได้มีการแบ่งประเภทซุ้มประตูไว้สามแบบด้วยกัน ได้แก่
แบบที่ 1 ซุ้มประตูจีนที่สร้างตามสถานที่และวัตถุประสงค์ในการสร้าง ได้แก่
· ซุ้มประตูที่สร้างไว้ด้านหน้าทางเข้าของตรอก ซอย และถนน
· ซุ้มประตูที่สร้างไว้หน้าพระราชวัง วัดวาอาราม และศาลเจ้า
· ซุ้มประตูหน้าสุสานหลวง และทางเข้าสุสานทั่วไป
· ซุ้มประตูหน้าสะพานทางข้ามแม่น้ำ
· ซุ้มประตูหน้าสถานที่ชมทิวทัศน์
ทั้งนี้ยังมีคติการสร้างซุ้มประตูไว้เป็นอนุสรณ์ในท้องถิ่นต่าง ๆ ของจีน อาทิ ซุ้มประตูเชิดชูความกตัญญู ซุ้มประตูแห่งคุณธรรม ซุ้มประตูจอหงวน และซุ้มประตูฉลองอายุหนึ่งร้อยปี เป็นต้น
แบบที่สอง ซุ้มประตูจีนที่แบ่งตามประเภทของโครงสร้างและวัสดุที่ใช้ในการก่อสร้าง ได้แก่
· ซุ้มประตูไม้
· ซุ้มประตูหิน
· ซุ้มประตูอิฐ
· ซุ้มประตูกระเบื้องเคลือบสี
นอกจากนี้ยังรวมทั้งซุ้มประตูในลักษณะแบบผสมระหว่างไม้กับหิน เป็นต้น
แบบที่สาม ซุ้มประตูจีนที่จำแนกตามลักษณะของเสาและหลังคาหอด้านบนได้แก่
· ซุ้มประตูแบบช่องทางเข้าช่องเดียวสองเสา ด้านบนมีหนึ่งหลังคาเดี่ยว (บ้างขยายสร้างเป็นสามหลังคาก็มี)
· ซุ้มประตูแบบสามช่องทางสี่เสา ด้านบนมีสามหลังคา(บ้างสร้างไว้เป็นแบบเจ็ดหรือเก้าหลังคา)และที่มีสร้างไว้มากที่สุด คือ
· ซุ้มประตูแบบห้าช่องทางหกเสา ด้านบนมีห้าหลังคา ซึ่งมีการสร้างเพิ่มเติมบนยอดด้านบนเป็นแบบหลังคาสองชั้น ทำให้มีส่วนของหลังคามากถึงสิบเอ็ดหลังคา
ทุกวันนี้ ซุ้มประตูจีนได้มีการแพร่หลายไปสู่ต่างประเทศในทุก ๆ ที่ที่มีชาวจีนอาศัยอยู่โดยนิยมสร้างไว้บริเวณทางเข้าสู่ย่านย่านชุมชนชาวจีน หรือที่เรียกกันว่า ไชน่าทาวน์(Chinatown)ในขณะที่ชาวจีนจะเรียกกันว่า ถังเหยินเจีย(唐人街) มีนัยยะสำคัญที่เป็นเสมือนหนึ่งศูนย์กลางชุมชน ศูนย์รวมจิตใจที่ชาวจีนในต่างแดนใช้เป็นสัญลักษณ์เพื่อไม่ให้ลืมชาติกำเนิดและวัฒนธรรมของตนเอง
ตัวอย่างซุ้มประตูจีนทั้งแบบไผฟางและไผโหลวของชาวจีนในต่างประเทศนั้น อาทิ ซุ้มประตูจีนย่านไชน่าทาวน์ ในสหรัฐอเมริกา, ญี่ปุ่น,อังกฤษ รวมทั้งซุ้มประตูจีนในประเทศไทย คือ "ซุ้มประตูเฉลิมพระเกียรติ 72 พรรษา" ซึ่งตั้งอยู่ ณ บริเวณวงเวียนโอเดียน ทางเข้าสู่เยาวราช กรุงเทพมหานคร
ซุ้มประตูเฉลิมพระเกียรติ 72 พรรษา
อ้างอิงจาก :
** หนังสือ 108 สิ่งมิ่งมงคลจีน – ปิยะแสง จันทรวงศไพศาล
http://cn.made-in-china.com/showroom/cheixu/offer-detailKqSQXTobgArE/Sell-%E7%9F%B3%E9%9B%95%E7%89%8C%E5%9D%8A.html
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/%E6%BD%AD%E5%86%88%E4%B9%A1%E7%89%8C%E6%A5%BC.JPG
www.chandrakasem.freeservers.com/.../work3.html
www.kronohome.com/2011/0218/537.html
http://www.jlswmbwg.com/shownews.asp?artid=282
http://203.155.220.217/samphanthawong/HispSPDO2.asp
