วันศุกร์ที่ 7 ตุลาคม พ.ศ. 2554 www.jiewfudao.com
จานฝนหมึก หรือ เอี้ยน (砚) เป็นหนึ่งใน “สิ่งล้ำค่าทั้งสี่ในห้องหนังสือ” หรือ “เหวินฝางซื่อเป่า”(文房四宝) เป็นสัญลักษณ์แห่งฐานันดรของผู้ที่มีไว้ครอบครอง อีกทั้งยังแสดงให้เห็นถึงต้นกำเนิดของผลงานศิลปะและตัวอักษรทั้งมวลที่จะบังเกิดขึ้นได้ ล้วนมีจุดเริ่มต้นที่จานฝนหมึก
สิ่งล้ำค่าทั้งสี่ในห้องหนังสือ” หรือ “เหวินฝางซื่อเป่า”(文房四宝)
ประวัติศาสตร์ที่มาของจานฝนหมึกสามารถสืบย้อนหลังไปถึงสมัยราชวงศ์ฮั่น บ้างกล่าวว่า หินที่ใช้ทำขึ้นเป็นจานฝนหมึกอาจมีประวัติยาวนานมากกว่าสามพันปีล่วงมาแล้ว ต่อมา กระบวนการผลิตจานฝนหมึกได้รับการพัฒนาจนมีคุณภาพดี โดยเฉพาะจานฝนหมึกที่สร้างขึ้นในสมัยราชวงศ์ถังและราชวงศ์ซ่ง
หินที่ใช้ผลิตจานฝนหมึกจะมีเนื้อหินที่แข็งแกร่ง มีความเย็น ส่วนใหญ่แล้วจะเป็นเนื้อหินสีดำ ต่อมา ยังมีการใช้เครื่องเคลือบดินเผามาผลิตเป็นจานฝนหมึก แต่ก็ไม่ได้รับความนิยมเท่ากับหินสีดำตามแบบอย่างดั้งเดิม ความสำคัญของจานฝนหมึกอยู่ที่การใช้เป็นที่เก็บกักน้ำหมึกเอาไว้ภายในแอ่งหลุมขนาดเล็กของจานฝนหมึก ด้วยการฝน “แท่งหมึก” บดเข้ากับ “จานฝนหมึก” ละลายเข้ากับน้ำบริสุทธิ์จนหมึกและน้ำสามารถรวมเข้าหากันได้ หลังจากนั้น จึงจะเริ่มต้นใช้พู่กันจุ่มลงไปในจานฝนหมึกเพื่อเขียนหรือระบายวาดลงบนแผ่นกระดาษที่เตรียมไว้
มีคำกล่าวไว้ว่า “บทเรียนสำคัญเริ่มต้นอยู่ที่จานฝนหมึก” เพราะในสมัยโบราณ ในระหว่างที่มีการฝนแท่งหมึกบนจานฝนหมึก ผู้ฝนจะต้องมีสมาธิที่แน่วแน่ครูอาจารย์ทั้งหลายในสมัยก่อนจึงมักพร่ำสอนสั่งศิษย์ในช่วงรอน้ำหมึกจากการฝนหมึกมากที่สุด อีกทั้งเป็นการสร้างสายสัมพันธ์ระหว่างศิษย์กับอาจารย์ซึ่งเป็นครรลองของลัทธิขงจื๊อที่ศิษย์พึงปฏิบัติต่อครูอาจารย์ด้วยความรักและความกตัญญู เป็นการแสดงออกถึงความตั้งใจและความจริงใจในการศึกษาเล่าเรียนอีกทั้งในสมัยโบราณนั้น จานฝนหมึกเป็นสิ่งล้ำค่าหายากและมีราคาแพงมาก ดังนั้นบรรดาศิษย์ร่วมสำนักหรือเพื่อนร่วมห้องเรียนเดียวกันจะต้องใช้จานฝนหมึกร่วมกันในระหว่างเรียน จึงเป็นที่มาของคำว่า ถงเอี้ยน (同砚) ที่แปลว่า เพื่อนร่วมห้องเรียน และทำให้ทุกวันนี้ คำว่า “ถงเอี้ยน” ยังมีการใช้อยู่จนถึงปัจจุบัน
จานฝนหมึกคุณภาพดีและมีชื่อเสียงมากที่สุดนั้นมีอยู่ด้วยกัน 4 แบบ ได้แก่
· จานฝนหมึกตวนเอี้ยน (端砚)
· จานฝนหมึกเซ่อเอี้ยน (歙砚)
· จานฝนหมึกเถาเหอเอี้ยน (洮河砚)
· จานฝนหมึกเฉิงหนีเอี้ยน (澄泥砚)
คนรุ่นหลังนิยมเรียกจานฝนหมึกทั้งสี่ว่า “สี่จานฝนหมึกอันเลื่องลือนามของจีน” (中国四大名砚)
อย่างไรก็ตาม เป็นที่ยอมรับกันโดยดุษฏีว่า จานฝนหมึกที่ดีที่สุดและมีคุณสมบัติดีที่สุดนั้นคือ จานฝนหมึกตวนเอี้ยน ที่มีแหล่งผลิตอยู่ที่เมืองเจ้าฉิ่ง มณฑลกวางตุ้ง
อ้างอิงจาก
· หนังสือ 108 สิ่ง มิ่งมงคลจีน - อ.ปิยะแสง จันทรวงศ์ไพศาล
· http://www.ytrip.com/wiki/wen-gong-shan5553/speciality/6288
· http://www.google.co.th/imgres?imgurl
· http://images.bytravel.cn/tour/tc/artimg/20/15801196.gif
· http://www.huixianshi.gov.cn/danwei/shuhua/article/common/upload/2011/2/28/17020GB.jpg
· http://shop.artxun.com/temp/thumb/0f/ba/0fba6911c219b9406268b6f5e3265b9b75894.jpg
· http://images.bytravel.cn/tour/tc/artimg/2608/15332228.gif
