การจัดโต๊ะไหว้บรรพบุรุษ
โดย...จิรวรรณ จิรันธร
การไหว้บรรพบุรุษ โดยทั่วไปจะไหว้กันในวันตรุษจีน วันสารทจีนและวันเช้งเม้ง ซึ่งวันตรุษจีนและวันสารทจีนนั้น ลูกหลานชาวจีนจะจัดโต๊ะไหว้บรรพบุรุษกันในบ้านโดยมีภาพถ่ายหรือป้ายวิญญาณ(家神牌หรือ家主牌) เป็นตัวแทนของดวงวิญญาณบรรพบุรุษ ส่วนวันเช้งเม้งจะนิยมไปไหว้กันที่สุสาน
การไหว้บรรพบุรุษนั้นเป็นการแสดงความกตัญญูกตเวทีต่อบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว ที่ได้เลี้ยงลูกหลานและให้การศึกษาอบรมเป็นอย่างดี เพื่อตอบแทนบุญคุณและระลึกถึงจึงจัดพิธีนี้ขึ้น และยังเป็นการเปิดโอกาสให้ได้รวมญาติที่อยู่ห่างไกลได้พบปะสังสรรค์กันสร้างความสนิทสนมกลมเกลียวกัน ในหมู่ญาติอีกด้วย นิยมทำกันที่บ้านใหญ่หรือ บ้านก๋งสี คือ บ้านเก่าของ พ่อ แม่ เพราะเป็นศูนย์รวมจิตใจของคนในบ้าน
บางครอบครัวนิยมนำป้ายวิญญาณบรรพบุรุษไว้ตามวัดจีน เพราะมีความเชื่อว่าหากพระจีนสวดมนต์ทำวัตร ดวงวิญญาณก็จะได้รับอานิสงค์ด้วย ซึ่งเป็นการดีหากจะมีการไหว้บรรพบุรุษที่วัดจีนแห่งนั้น พร้อมกับมีโอกาสได้เลี้ยงพระพุทธและพระสงค์ไปด้วยในการณ์เดียวกัน
พิธีกรรมการไหว้บรรพบุรุษในวันตรุษจีนและวันสารทจีน(กรณีไหว้ในบ้าน)
๑. อุปกรณ์ที่ใช้ในการประกอบพิธีกรรม มีดังนี้ คือ ภาคใต้นิยมใช้อาหารคาวและหวานในการไหว้บรรพบุรุษ เหมือนกันทั้ง ๒ ประเพณี ดังนี้ (อาหารทุกอย่างเตรียมไว้ ๒ ชุด)
๑. ไก่ต้ม
๒. ขาหมูตุ๋น หรือ หมูฮ้อง(คล้ายพะโล้แต่หมูชิ้นใหญ่น้ำขลุกขลิก)
๓. เส้นบะหมี่สดผัด
๔. ต้มจืด
๕. ผัดผักรวมมิตร ,ผัดมันแกว
๖. กุ้งชุบแป้งทอด
๗. ผลไม้ ๕ ชนิด (อะไรก็ได้) เช่น
- กล้วย
- สับปะรด
- ส้ม
- แอปเปิ้ล
- องุ่น
๘. ขนม เช่น
- ขนมเข่ง
- ขนมถ้วยฟู
- ขนมเต่า
๙. เหล้าและน้ำชา (ที่ละ ๒ ถ้วย)
๑๐. ข้าวสวย (ที่ละ ๒ ถ้วย) พร้อมตะเกียบ
๑๑. ธูป - เทียน - กระดาษเงิน
๑๒. อุปกรณ์ในการรับประทานอาหาร เช่น ช้อน ตะเกียบ ที่ละ ๑ ชุด
การประกอบพิธีกรรม มีดังนี้
๑. ให้เตรียมอาหาร ๒ ชุด ชุดที่ ๑ วางในบ้านหน้ารูปบรรพบุรุษชุดที่ ๒ วางไว้หลังบ้านกลางแจ้งสำหรับไหว้วิญญาณที่ไม่มีญาติ (สัมพเวสี)
๒. เมื่อตั้งอาหารคาวหวานและผลไม้พร้อมแล้วให้จุดธูปเทียนเคารพทั้งบรรพบุรุษทำก่อนเที่ยง ส่วนสัมพเวสีจะทำพิธีกรรมในตอนบ่ายหรือเย็น
๓. เมื่อจุดธูป - เทียน ประกอบพิธีกรรมไปประมาณ ๑/๒ ชั่วโมงให้เผากระดาษเงินทั้ง ๒ ที่ แล้วเก็บส่วนที่เหลือได้ ซองธูปเทียนเผาไปด้วยแลเทน้ำชาลงไป
๔. สำหรับไว้สัมพเวสี (หลังบ้าน) ให้จุดประทัดเป็นอันเสร็จพิธีกรรม บางบ้านจุดประทัดที่บรรพบุรุษด้วยซึ่งถือว่าผิด เพราะเป็นการขับไล่ หลังจากกินเสร็จ
กรณีการจัดโต๊ะไหว้บรรพบุรุษที่มีการตั้งป้ายวิญญาณไว้ที่วัดจีน
พอดีพี่จิ๋วมีโอกาสได้ไปไหว้ป้ายวิญญาณอากง กับอาม่าเมื่อวันที่ 4 พฤศจิกายน2551ที่ผ่านมา เนื่องจากเป็นวันครบรอบวันไปสวรรค์ของอาม่าค่ะ ซึงตั้งอยู่ที่สำนักสงฆ์โมกขพลาราม และมีการถ่ายภาพมาให้พวกเราได้ศึกษาไปพร้อม ๆ กันด้วยค่ะ
การทำพิธีไหว้นั้นต้องทำให้เสร็จสิ้นก่อนเที่ยงค่ะ ขั้นตอนในการไหว้มีดังนี้ค่ะ
1. เริ่มจากทำพิธีไหว้พระพุทธ(供佛) จะมีการจัดอาหารเจ และผลไม้ 5 อย่าง น้ำชาในการประกอบพิธี หลังจากนั้นพระสงฆ์จะสวดมนต์ เมื่อสวดเสร็จเราก็ลาของไหว้เป็นอันเสร็จพิธีไหว้พระพุทธค่ะ
เริ่มทำพิธีไหว้ป้ายวิญญาณบรรพบุรุษ
ที่วางป้ายวิญญาณของทางสำนักสงฆ์ค่ะ
เริ่มจากจัดโต๊ะไหว้กันก่อนค่ะ
ในโต๊ะจะมีอาหารเจ 5 อย่าง หรือ 10 อย่างก็ได้ค่ะ ข้าวและน้ำชา 2 ถ้วย(อากง กับอาม่าค่ะ)
ผลไม้ 5 อย่างและขนมอื่น ๆ ที่เราอยากจะนำมาเซ่นไหว้ด้วย
กระดาษเงินกระดาษทองค่ะ
เมื่อจัดโต๊ะเสร็จเรียบร้อยแล้ว พระสงฆ์ก็จะสวดมนต์ในบท “กิมกังเกง” เพื่อให้ดวงวิญญาณมาทานอาหารและรับของไหว้เหล่านี้ไป
เมื่อพระสงฆ์สวดมนต์เสร็จแล้ว พวกเราก็ลาของไหว้ แล้วนำกระดาษเงินกระดาษทองไปเผาค่ะ เมื่อทำพิธีไหว้พระพุทธและบรรพบุรุษเสร็จเรียบร้อยแล้ว เราก็จะมีการเลี้ยงพระสงฆ์ค่ะ สำนักสงฆ์ที่มีพระอยู่ 2 รูปค่ะ อ้อ..ห้ามนำอาหารที่ไหว้บรรพบุรุษมาเลี้ยงพระน่ะค่ะ ให้เรานำกลับบ้านค่ะ ในส่วนของพระสงฆ์อาหารจะถูกแยกออกมาต่างหากค่ะ เมื่อพระสงฆ์ทานเสร็จ พวกเราจึงทานข้าวต่อจากพระท่านค่ะ
ทำพิธีเลี้ยงพระสงฆ์(供僧)
เมื่อทำพิธีไหว้พระพุทธและบรรพบุรุษเสร็จเรียบร้อยแล้ว เราก็จะมีการเลี้ยงพระสงฆ์ค่ะ สำนักสงฆ์ที่นี้มีพระอยู่ 2 รูปค่ะ อ้อ..ห้ามนำอาหารที่ไหว้บรรพบุรุษมาเลี้ยงพระน่ะค่ะ ให้เรานำกลับบ้านค่ะ ในส่วนของพระสงฆ์อาหารจะถูกแยกออกมาต่างหากค่ะ เมื่อพระสงฆ์ทานเสร็จ พวกเราจึงทานข้าวต่อจากพระท่านค่ะ
ระหว่างพระท่านกำลังฉันอาหาร พี่สาวพี่จิ๋วก็เก็บของที่เพิ่งไหว้บรรพบุรุษกลับบ้านเราไปทานกันต่อค่ะ
สุดท้ายนี้พี่จิ๋วอยากจะฝากไว้ว่าการไหว้บรรพบุรุษอยากให้พวกเราลูกหลานชาวจีนช่วยกันสานต่อ เพราะการไหว้บรรพบุรุษเป็นการแสดงถึงความกตัญญู ซึ่งความกตัญญูนั้นเป็นมงคลอย่างหนึ่ง เป็นคุณธรรมที่สำคัญยิ่ง ที่จะประคองใจของเราให้ดำรงมั่นอยู่ในคุณธรรมอันยิ่งๆ ขึ้นไป
อานิสงค์ของความกตัญญู
1. ทำให้รักษาคุณความดีเดิมไว้ได้
2. ทำให้สร้างคุณความดีใหม่เพิ่มได้อีก
3. ทำให้เกิดสติ ไม่ประมาท
4. ทำให้เกิดหิริโอตตัปปะ
5. ทำให้เกิดขันติ
6. ทำให้จิตใจผ่องใส มองโลกในแง่ดี
7. ทำให้เป็นที่สรรเสริญของคนดี
8. ทำให้มีคนอยากคบหาสมาคม
9. ทำให้ทั้งมนุษย์และเทวดาอยากช่วยเหลือ
10. ทำให้ไม่มีเวรไม่มีภัย
11. ทำให้ลาภผลทั้งหลายเกิดขึ้นโดยง่าย
12. ทำให้บรรลุมรรคผลนิพพานโดยง่าย ฯลฯ
“บุคคลผู้อกตัญญู ย่อมถึงอนิฏฐผล มีนินทาเป็นต้น ส่วนบุคคลผู้กตัญญู แม้พระ ศาสดา ก็ทรงสรรเสริญ” มังคลัตถทีปนี ภาค ๒ ข้อ ๓๗๘ หน้า ๒๙๓
อ้างอิงจาก
http://www.phangngacity.com/phangnga/pra_6.htm
http://dhamma.net/mongkol/25.htm
